Jak wygląda sarna?

Sarna jest najmniejszym przedstawicielem żyjącej u nas zwierzyny płowej. Sylwetka sarny ma w sobie coś z delikatności, a nawet elegancji, w szczególności kiedy jest w ruchu. Sarna ma drobną i proporcjonalną budowę, z tym że wyższy ma zad niż kłąb. Głowę ma trójkątną, klinowatą, szyję wąską, cewki (nogi) cienkie i sprężyste, zakończone racicami i powyżej nich z tyłu raciczkami.

Suknia sarny w lecie, od maja do końca września, jest czerwonobrązowa, a od października do kwietnia siwobrązowa albo siwożółta. W okresie zimy cewki, głowa i cały spód tułowia są popielatobrązowe. Dolna warga i szyja od dołu są srebrzystoszare. W okolicy ogona, zupełnie niewidocznego (długości 2-3 cm), na pośladkach sarna ma białą plamę nazywaną talerzem lub lustrem. Sarna żyje do 12-14 lat.

Jaka jest wielkość sarny?

Kozioł ma długość ciała 105-130 cm, a w tym tułowia ok. 70 cm, wysokość w kłębie ok. 75 cm i masę 15-25 kg. Koza jest mniejsza o ok. 10%. Wielkość i masa sarn we wschodniej części kraju zbliżone są do maksymalnych liczb podanych wyżej, natomiast w zachodniej części do minimalnych.

Kiedy sarny żerują?

W maju sarny żerują rano, przed południem i około zachodu słońca. W tym czasie można zauważyć u sarn 6-godzinny rytm żerowania. Najwcześniej na żer wychodzą młode kozy z koźlakami i młode kozły, potem dopiero starsze kozły, które ostrożnie najpierw dobrze sprawdzają, czy nie grozi im niebezpieczeństwo. Stare kozły w zasadzie nie pokazują się za dnia na otwartej przestrzeni, wychodzą na żer dobrze po zachodzie słońca.

Ranne żerowanie w lecie obserwuje się do czasu, kiedy słońce wzniesie się dobrze nad horyzontem, tj. do ok. godziny 8. Również w godzinach południowych sarny wychodzą na żer lub podnoszą się na łąkach.

Po okresie ciemnych nocy (nów) zwiększa się ruchliwość sarn, w szczególności przed południem.

Sarny lubią dobrą pogodę, a więc słońce i ciepło i wtedy wykazują większą ruchliwość, natomiast przy brzydkiej pogodzie nie wykazują ożywienia. W ciepłym dniu, po letniej burzy sarny bez względu na porę dnia wychodzą na żer na łąki i polany. Można wtedy spotkać nawet starego kozła, który rzadko wychodzi za dnia na otwartą przestrzeń.

W czerwcu sarny zmieniają czas żerowania i snu. W tym czasie w ciągu dnia sarny dużo śpią, żerują natomiast w nocy. Różne są tego wyjaśnienia. Twierdzi się, że w ten sposób sarny wypoczywają przed rują. Inne wytłumaczenie takiego zachowania się sarn wskazuje na wpływ astronomicznej zmiany pory roku. Z myśliwskiego punktu widzenia istotne jest to, że w tym czasie trudno jest spotkać kozła do strzału.

W okresie rui (lipiec-sierpnień) panuje ożywienie wśród sarn i w zasadzie można je spotkać w ciągu całego dnia, z tym że częściej widzi się żerujące kozy niż kozły, gdyż te po gonitwie za kozą wypoczywają w pobliżu.

Po okresie rui sarny łączą się w rudle i od tego czasu do wiosny żerują w zwykłych porach, z tym że w zimie głównie w godzinach południowych, kiedy jest cieplej i słońce przygrzewa. W zimie sarny zmuszone są intensywnie żerować, gdyż w tym czasie kozły budują swoje następne poroże, a kozy znajdują się w rozwijającej się ciąży. W związku z tym dokarmianie sarn w zimie ma istotne znaczenie dla ich kondycji i jakości poroża.

Kiedy i jak przebiega ruja sarn?

Ruja sarn odbywa się od połowy lipca do połowy sierpnia, ale dodatkowo także w listopadzie-grudniu tych kóz, które nie zostały zapłodnione w lecie. W rui mogą uczestniczyć kozy i kozły od drugiego roku życia, gdyż osiągają już w tym czasie dojrzałość, jednak faktycznie uczestniczą w rui w zależności od liczbowego stosunku kóz i kozłów.

W okresie rui kozły szukają kóz, wietrząc za nimi z nisko opuszczonym łbem, kozy natomiast piskliwym głosem i wydzielanym szczególnym zapachem, właściwym dla rui, sygnalizują swoją obecność.

Gody kozła i kozy trwają do czasu, kiedy koza jest rujna. W tym czasie kozioł powtarza wiele razy pokrycie kozy. Każdorazowo po gonitwie za kozą, najczęściej w kółko (o czym świadczą wydeptane koła na łące lub w zbożu), dochodzi do pokrycia. Potem kozioł kładzie się i wypoczywa i tak powtarza się to wiele razy przez 3-4 dni. Po tym czasie kozioł interesuje się już inną rujną kozą i odbywa następne gody.

Ruja jest okresem największego ożywienia wśród sarn, w szczególności w słoneczne, ciche i ciepłe dni. W tym czasie ujawniają się nawet stare kozły, które zwykle rzadko wychodzą z ostoi. Ruja sarn ma charakter monogamiczny, a więc inaczej niż jest to u jeleni.

Kiedy następuje rozmnoża sarn?

Okres ciąży u sarn trwa 290 dni, tj. prawie 10 miesięcy. Odnosi się to do kóz, które zostały zapłodnione w okresie letniej rui, natomiast u kóz zapłodnionych w listopadzie lub grudniu ciąża trwa tylko 4,5 miesiąca.

Natura tak reguluje biologię sarn, aby chronić gatunek przed zniszczeniem, bo gdyby wykocenie sarn zapłodnionych w lecie nastąpiło w grudniu, byt koźlaków byłby zagrożony na skutek warunków klimatycznych. W związku z powyższym, u sarn zapłodnionych w okresie letniej rui występuje zjawisko ciąży utajonej. W okresie od lipca-sierpnia do grudnia ciąża nie rozwija się na skutek braku w organizmie sarny odpowiednich hormonów. Dopiero od grudnia zaczyna się rozwój płodu i wykocenie następuje w maju lub czerwcu, w jednym czasie z tymi, które zapłodnione zostały w grudniu.

Koza ma zwykle jednego koźlaka, ale dość często dwa, a do rzadkości należy, aby miała trzy. Koźlak przez kilkanaście dni do 2 tygodni pozostaje w miejscu wykocenia się kozy, gdyż nie jest w stanie chodzić za nią. Koza żeruje wtedy sama w pobliżu koźlaka. Po ok. 2 tygodniach koźlak chodzi już za matką. Koźlak ma na bokach tułowia trzy rzędy białych plamek, które po 6 tygodniach giną w związku z otrzymaniem nowej sierści. Koza karmi koźlaka do listopada-grudnia, ale już w drugim miesiącu życia koźlak skubie delikatną zieleninę. Koźlak przy swej matce pozostaje przez cały rok, a czasami i dłużej.

Czym zewnętrznie różni się koza (siuta) od kozła?

Kozioł (rogacz) ma poroże (parostki), zaś koza jest bezroga, czasem ma silnie wykształcone guzy czołowe, a bardzo rzadko małe szpice. W okresie zimy, kiedy kozioł po zrzuceniu poroża nie ma jeszcze widocznych początków nowych parostków, rozpoznaje się kozła po wyraźnie widocznym pędzlu pod brzuchem (kępka włosów długości ok. 10 cm przy zakończeniu pochwy prącia) i kształcie lustra oraz budowie głowy.

Głowa kozła ma kształt tępego klina i jest wyraźnie gruba, natomiast kozy ma kształt ostrego klina.

Kozioł ma lustro w kształcie nerki, a koza ma na środku lustra, na zewnętrznych narządach płciowych, białe pasemko długich (5-7 cm) włosów, zwane fartuszkiem, przez co kształt lustra kozy podobny jest do liścia koniczyny. Lustro zawsze w okresie lata jest mniejsze, żółtawe, mniej wyraźne, stanowi tylko jasną plamę, natomiast w zimie jest czysto białe.

Sarny, w wypadku przestraszenia się i ucieczki, zjeżają sierść lustra, przez co powiększa się ono prawie dwukrotnie, pokrywając prawie całe pośladki. Ma to praktyczne znaczenie dla koźlaka i innych sarn, które widzą się wzajemnie, w razie ucieczki, nawet w ciemnym lesie.

Jaki kształt ma poroże kozła?

Uchwała NRŁ z 1994 roku wprowadziła podział w zależności od wieku sarn-kozłów odstrzałowych na dwie klasy:

I klasa wieku - 1 i 2 poroże (2 i 3 rok życia);

II klasa wieku - 3 poroże i dalsze (4 rok życia i starsze).

Uchwała ta ustaliła również kryteria odstrzału (selekcyjności), które zostały uwzględnione niżej.

W trzecim - czwartym miesiącu życia (sierpień) organizm kozłów zaczyna produkować męskie hormony płciowe (testosterony) i wówczas na głowie dostaje guzy czołowe z substancji kostnej, które następnie rozwijają się w pnie możdżeni, wysokości ok. 3 cm. Na tych małych guzach wyrastają guziki (ok. 1 cm) albo szpice (5-6 cm) bez róży, pokryte scypułą, które wyciera w grudniu - styczniu, a nosi do przełomu lutego - marca. Słaby koziołek w ogóle guzików nie buduje.

I klasa wieku

1 poroże (drugi rok życia) kozioł zaczyna budować w kwietniu, w czerwcu zaś je wyciera ze scypuły i nosi do grudnia. To pierwsze poroże ma różę i często kształt szpiczaka (tyki bez odnóg). Dobrze zapowiadające się, to kozły o tykach tępo zakończonych w kształcie widłaka, a nawet szóstaka.

Kozłami odstrzałowymi są guzikarze, szpiczaki oraz wybitnie krótkie i cienkie widłaki.

2 poroże (trzeci rok życia) buduje kozioł od stycznia do przełomu kwietnia-maja, kiedy to wyciera je ze scypułu. Parostki te nosi do listopada. Drugie poroże powinno mieć kształt co najmniej mocnego widłaka lub słabego szóstaka.

Kozły odstrzałowe to wszystkie guzikarze, szpiczaki, słabe widłaki o cienkich tykach oraz wybitnie cienkie szóstaki o słabo zaznaczonych odnogach.

II klasa wieku

3 poroże (4 rok życia) kozioł zaczyna budować w styczniu. W drugiej połowie kwietnia wyciera je, a następnie nosi do końca października. Parostki kozła w tym wieku powinny być już szóstakiem o wysokich tykach, dobrze rozwiniętych odnogach. Tyki powinny być bogato uperlone, a róże dobrze rozwinięte.

Kozły odstrzałowe w 3, 4, 5 porożu i dalszych, to wszystkie kozły poniżej regularnego mocnego szóstaka, a więc szydlarze, widłaki, słabe i nieregularne szóstaki.

Jako odnogę uważa się odrostek długości co najmniej 1 cm, w 1 i 2 porożu i u starszych 3 cm.

4, 5 i dalsze poroża (piąty rok życia i więcej) kozioł nasadza od grudnia, a wyciera na początku kwietnia, zrzuca zaś w październiku.

Jako kozły łowne uznaje się regularne szóstaki (lub ósmaki, dziesiątaki) w II klasie wieku, o porożu rozwiniętym powyżej przeciętnej dla danego regionu.

Zaleca się, aby rogaczy łownych nie strzelać przed rują.

W 6-7 roku życia kozioł osiąga największą masę i nasadza najmocniejsze parostki. Poroże kozła w tym wieku ma w zasadzie kształt mocnego szóstaka, tyki gęsto i grubo uperlone, odnogi silne i dobrze wytarte, róże duże i szerokie. W wieku pełnego rozkwitu kozioł buduje czasami nawet poroże ósmaka lub dziesiątaka.

Po okresie szczytowego rozwoju następuje okres starzenia się, który nazywa się okresem uwsteczniania i powstawania cech selekcyjności. Kozły w tym wieku są odstrzałowe bądź jako selekcyjne, bądź jako łowne, nie wykazujące cech selekcyjności wynikających z ich kształtu i masy.

Poroże widłaka może mieć odnogę z przodu lub z tyłu. Widłak z przednią odnogą to przeważnie młody kozioł, natomiast z tylną - stary.

Cechą uwsteczniania się jest to, że odnogi stają się coraz krótsze, w szczególności przednia, masa poroża obniża się, perły rzedną, a róże stają się daszkowate. Od 8-9 roku życia uwstecznienie jest normalnym zjawiskiem. Kozioł często traci już odnogi, a więc staje się widłakiem lub szydlarzem. Masa poroża jest mała, możdżeń krótki i gruby (nawet grubszy od tyki), poroże jasne, a miejsce pereł zajmują rowki na tykach. W tym wieku kozioł wyciera poroże dopiero na początku maja, a zrzuca je w listopadzie.

Jakie są ślady sarn?

Śladami sarn są ich tropy i pozostawione odchody (bobki). Tropy kozła i kozy mało różnią się od siebie, gdyż w zasadzie tylko wielkością odcisku oraz rozstawem odcisków prawych i lewych. Rozstaw linii tropów prawych i lewych kozła wynosi ok. 16 cm, a kozy ok. 12 cm. Szerokość rozstawu zależna jest od wielkości sztuki. Odcisk racic kozła jest większy i głębszy, a ponadto są one w przedniej części mniej ostre niż kozy.

Odchody sarn to małe bobki długości 12-14 mm, których kształt pozwala rozróżnić płeć zwierzyny. Bobki kozła, podobnie jak jelenia-byka, mają z jednej strony szpic, a z drugiej wklęsłość, a kozy z obu stron są jednakowe, zaokrąglone. Jeśli sarna żeruje na soczystej karmie, to bobki są nieregularne i rozpoznanie płci jest utrudnione.

Jakie elementy barwy głowy kozła świadczą o jego wieku?

Sposób rozmieszczenia barw na głowie kozła jest charakterystyczny dla jego wieku. Ta metoda rozpoznawcza sprawdza się w okresie lata, kiedy kozły są dobrze wyfarbowane, natomiast jesienią, w okresie zmiany sukni, nie ma zastosowania.

Kozioł w lecie, w przedniej części głowy, ma plamy: białą na nosie i ciemną na czole, a ich wzajemne przenikanie świadczy o wieku kozła:

1-roczny - ma całą głowę ciemną, nie ma jeszcze ani białej plamy na nosie (nad wietrznikiem), ani ciemnej na czole;

2-letni - ma błyszczącą, białą, małą plamę trójkątną na nosie, która wyraźnie odcina się od czerwonych boków głowy i okolic oczu (świec) oraz dużą, prawie czarną plamę wyraźnie obrzeżoną na całym czole (od możdżeni do świec);

3-letni - ma białą plamę nosową dłuższą, odcina się ona od boków głowy, nie sięga jeszcze do linii oczu. Plama czołowa jest ciemna;

4-letni - plama nosowa wydłużona sięga do świec; nie jest już czysto biała, raczej srebrzysta, a plama czołowa jest nadal ciemna, ale mniejsza;

5-6-letni - plama nosowa jest coraz bardziej siwa i sięga pomiędzy świece oraz na ich boki, tworząc jak gdyby okulary, a plama na czole jest mniej wyraźna, jaśniejsza, zmniejszona i otoczona jasną barwą;

7-letni i starszy - ma głowę coraz bardziej siwą, jednobarwną, plama na czole jest mało wyraźna, a w późniejszym wieku całkiem ginie.

Kiedy i jak poluje się na sarny?

Na sarny kozły poluje się od pierwszej soboty przed 11 maja do pierwszej niedzieli po 30 września. Na kozy i koźlęta od pierwszej soboty przed 1 października do pierwszej niedzieli po 15 stycznia. Znajomość zwyczajów sarn, ich trybu życia, pora roku i dnia oraz warunki pogodowe, a także kondycja fizyczna myśliwego składają się w sumie na wybór właściwego sposobu polowania. Poluje się głównie w miejscu, gdzie sarny wychodzą na żer lub gdzie kręcą się w okresie rui. Do tego musi być dostosowany sposób polowania.

1. Polowanie na podchód lub zasiadkę

W maju poluje się na podchód lub na zasiadkę przede wszystkim na łąkach i polanach, gdzie sarny wychodzą na żer. Przed wieczorem, około godziny przed zachodem słońca, zaczynają wychodzić na żerowisko najpierw najmłodsze, potem coraz starsze, a o zmroku stare kozły. W związku z tym myśliwy bądź wybiera stanowisko - np. na ambonie - i oczekuje na wychodzące na łąkę kozły, bądź już po wyjściu ich podchodzi do łąki, na której spodziewa się je spotkać. Oczywiście, tak w jednym, jak i w drugim wypadku, trzeba podchodzić bardzo ostrożnie i pod wiatr.

Taki sposób polowania stosuje się również w okresie rui (lipiec - sierpień) i zimą na oziminach.

Sarny w zasadzie chodzą tymi samymi wekslami i dlatego można oczekiwać, że na łąkę lub polanę wyjdą o tej samej porze i mniej więcej w tym samym miejscu te same sztuki zwierzyny. Stare kozły są bardziej ostrożne i wychodzą ze swojej ostoi różnymi przejściami i w różnym miejscu wchodzą na łąkę lub polanę. Na początku trzymają się ściany lasu i żerują nawet wśród krzewów i drzewek pobrzeża, a dopiero potem wchodzą na łąkę.

W okresie maja starsze kozły obierają sobie już ostoje i pilnują ich, a młodsze szukają ostoi i wtedy często dochodzi do walk pomiędzy nimi. Stare kozły szczególnie uparcie bronią ostoi i nie dają się z niej wypędzić. Takie walki dają okazję do strzelenia starego kozła, którego w innych okolicznościach trudno byłoby spotkać, bo nie wychodzi na otwartą przestrzeń.

Rano sarny wstają z legowisk na łące już o świcie lub wychodzą na łąki i polany z lasu też o brzasku i często po niezbyt długim czasie schodzą do swoich dziennych ostoi. Jednakże sarny, które wyszły na żer później, można spotkać nawet do godz. 8 rano. Również w godzinach przedpołudniowych sarny wychodzą na żerowiska.

W czerwcu trudno spotkać sarny na łąkach lub polanach w zwykłych porach, tj. wieczorem, w południe lub rano, gdyż żerują głównie nocą, co jest związane według jednych z odczuwaną przez sarny atmosferyczną zmianą pory roku, a według innych z fizycznym przysposobieniem się (wypoczęcie, wzmocnienie) do okresu rui. Ponadto w tym czasie znaczna część sarn przebywa w zbożu bądź na dużych połaciach łąk.

W okresie rui (lipiec - sierpień) sarny można spotkać nie tylko rano i wieczorem, ale w zasadzie o każdej porze dnia. Kozły są wtedy mało ostrożne i w czasie gonitwy za kozą nie reagują nawet na bliską obecność człowieka.

2. Polowanie na wab

Ten sposób polowania stosuje się jedynie w okresie rui. Polega on na naśladowaniu głosu kozy o brzmieniu "pii… pii… pii…", którym rujna koza wabi kozła. Efektywność tego polowania zależy od stosunku liczbowego kóz i kozłów. Jeśli kozły mają przewagę liczbową, są większe szanse wywołania kozła z jego ostoi, jeśli jest przewaga kóz, to każdy z kozłów bez trudu znajduje partnerkę i nie wychodzi na odgłos kozy (wabienie). W pierwszej połowie rui można wywołać nawet starego kozła, natomiast w drugiej połowie, tj. w sierpniu, stare kozły mają swoją kozę i nie reagują na głos innej, bądź wypoczywają w swojej ostoi. Młode kozły przez cały czas trwania rui wyskakują na głos wabienia, jeśli aktualnie nie mają przy sobie kozy.

Do wabienia używa się liścia włożonego między kciuki bądź przyłożonego do warg, albo specjalnego przyrządu (wabika).

3. Polowanie z podjazdu

Takie polowanie polega na objeżdżaniu terenu na pojeździe konnym lub otwartym pojeździe mechanicznym, z którego można niezauważenie zeskoczyć - w odpowiednim miejscu i czasie - bez jego zatrzymywania. Zwierzyna, jeśli nawet widzi pojazd, to obserwuje go nadal jako jadący, natomiast myśliwy ma możność z ukrycia dokonania obserwacji i strzelenia. Ten sposób polowania daje bardzo dobre efekty w zimie, kiedy zwierzyna żeruje w lesie lub na oziminach, gdyż poruszanie się pieszo powoduje dużo hałasu (zmarznięta ziemia, trzeszczące podszycie lub śnieg) i zwierzyna nie da podejść się na strzał.

Jak strzela się do sarny?

Do sarny wolno strzelać tylko kulą, która na odległości 100 m ma energię większą niż 1000 dżuli.

Do sarny strzela się do boku, gdyż daje to możliwość prawidłowego wyboru punktu celowania. Nie należy strzelać do sarn w czasie, kiedy ma ona głowę opuszczoną do dołu (np. żeruje), gdyż po strzale, jeśli nie zostanie w ogniu, kiedy podniesie szyję do góry, następuje przesunięcie skóry na przedniej części tułowia i zakrycie przestrzelin, a to utrudnia wydostanie się farby na zewnątrz i pozostawienie śladów na drodze ucieczki.

Podstawowy punkt celowania to tzw. komora, gdzie znajduje się serce, płuca i duże naczynia krwionośne. Punkt ten namierza się wzdłuż przedniej cewki z odchyleniem od niej nieco do tyłu i na wysokości ok. 1/3 klatki piersiowej. Takie trafienie jest skuteczne prawie natychmiast.

Również skuteczny jest strzał na spóźnioną komorę, tzn. wątrobę i płuca. Zwierzyna bądź pozostaje na miejscu zestrzału, bądź w bliskiej odległości. Podobnie zwierzyna zostaje w ogniu po strzale na wczesną komorę, na skutek trafienia w piersiowy odcinek, w kości cewki (ramię) i rozległego uszkodzenia naczyń krwionośnych płuc. Zwykle takie trafienie jest wynikiem odchylenia od zamierzonego strzału komorowego.

Strzał na miękkie (tzn. w żołądek lub jelita) powoduje, że zwierzyna uchodzi nawet dość daleko i bez psa trudno ją odnaleźć, gdy padnie.

Nie należy strzelać w głowę, w lustro i na sztych, tzn. od przodu. Przy takim trafieniu zwierzyna zostaje w ogniu, gdyż następuje uszkodzenie wielu ważnych organów, ale oczyszczenie wnętrza tak strzelonej zwierzyny jest bardzo kłopotliwe ze względu na duże spustoszenie wewnętrzne, a ponadto taki strzał jest nieetyczny.

Uderzenie pocisku w zwierzynę słyszy się, jeśli strzał oddany jest z odległości ok. 100 m. Przy bliższym strzale odgłos samego strzału i uderzenia pocisku pokrywają się. Strzał komorowy słyszy się jako klaśnięcie (jest to wynik odciągnięcia skóry po przejściu pocisku), natomiast strzał na miękkie daje głuche, tępe uderzenie, zaś w badyl - suchy trzask.

Jakie są zasady oceny prawidłowości odstrzału selekcyjnego kozłów?

Podstawą oceny prawidłowości odstrzału kozła jest wiek kozła, forma poroża i zezwolenie na odstrzał.

I klasa wieku - 1 i 2 poroże (drugi i trzeci rok życia)

- guzikarze, szpiczaki, myłkusy i widłaki 1 "0"

- słabe szóstaki 1 "X"

- mocne szóstaki 2 "XX"

II klasa wieku - 3, 4 i 5 poroże i dalsze (czwarty i dalsze lata życia)

- myłkusy, szydlarze i wszystkie formy poniżej regularnego mocnego szóstaka - 1 "0"

- regularny mocny szóstak (lub ponad tę formę) o trofeum niemedalowym na zezwolenie na odstrzał selekcyjny - 1 "X"

 - regularny szóstak (lub ponad tę formę) o trofeum medalowym na zezwolenie na odstrzał selekcyjny 2 "XX"

Jak wycenia się parostki kozłów?

Na wycenę parostków składają się:

I. Pomiary [w cm]:

1) średnia długość tyk mnożona przez współczynnik 0,5;

2) masa poroża w gramach mnożona przez współczynnik 0,1;

3) objętość poroża w cm3 mnożona przez współczynnik 0,3;

4) rozłoga w cm wyceniona w granicach 0-4 pkt. (przy uwzględnieniu stosunku wielkości rozłogi do wysokości parostków).

II. Dodatki (za piękno):

5) ubarwienie (jasne do ciemnego) w punktacji 0-4 pkt.;

6) uperlenie w punktacji 0-4 pkt.;

7) róże w punktacji 0-4 pkt.;

8) zakończenie odnóg w punktacji 0-2 pkt.;

9) regularność i ogólne wrażenie w punktacji 0-5 pkt.

III. Potrącenia (za usterki):

10) potrącenia za wady w budowie i wyglądzie w punktacji 0-5 pkt.

Suma punktów z pozycji 1-9 pomniejszona o potrącenia z pozycji 10 daje ogólną wycenę parostków.

Wycena medalowa:

medal brązowy - 105,00-114,99 pkt.,

medal srebrny - 115,00-129,99 pkt.,

medal złoty - 130,00 i więcej pkt.