Jak wygląda lis?

Lis należy do rodziny psów. Nogi (stawki) ma cienkie, krótkie, tułów długi, ogon (kita) długi i puszysty, pysk długi i wąski z czarnym wietrznikiem i wąsami, oczy skośne, uszy krótkie, stojące na boki.

Futro lisa jest kasztanowobrązowe lub kasztanowożółte. Dolna część pyszczka, podgardle, pierś, podbrzusze, wewnętrzna strona nóg - biała, a koniec ogona (kwiat) - biały lub czarny. Podgardle, pierś i podbrzusze u niektórych odmian są popielate lub czarne. Zewnętrzna strona uszu oraz dolna część stawek - czarne. Futro ma włos dwojaki: przewodni - długi, błyszczący oraz gęsty, krótki puch.

Wśród lisów, jak rzadko u której zwierzyny, występuje dużo odmian w umaszczeniu. Zdarzają się więc osobniki ciemniejsze i jaśniejsze, z ciemniejszym grzbietem i łopatkami (krzyżaki), z ciemnym spodem tułowia, z czarnym końcem ogona lub w ogóle bez kwiatu na końcu ogona.

Lis ma na ogonie, przy jego nasadzie, gruczoł (fiołek) wydzielający gęstą ciecz o nieprzyjemnym zapachu. Gruczoł ten znajduje się na górnej części ogona, ok. 5 cm przed nasadą ogona. W tym miejscu są pojedyncze czarne włosy. Gruczoły te mają lisy obu płci. Zapach wydzielają głównie w okresie cieczki.

Przeciętna długość lisa, mierzona razem z kitą, wynosi ok. 115 cm (95-135 cm), w tym kita ma ok. 40-50 cm. Wysokość ok. 35 cm (35-40 cm), masa ok. 7 kg (4-8 kg). Liczba lisów wynosi ok. 85 000 sztuk, a odstrzał ok 50 000 szt.

W jakich warunkach terenowych przebywa lis?

Lis żyje zarówno w lesie, jak i w polu. W lesie lisy obierają miejsca suche (wzniesienia), nawet piaszczyste, zarośnięte gęsto krzewami lub młodnikami. W polu mają ostoję w krzakach i zaroślach (tarnina) lub jarach dziko zarosłych, czasem nawet w zbożu lub na gołych wzgórzach.

W miejscach swoich ostoi lisy kopią rozległe nory (nawet 20-30 m długie), często z kilkoma wylotami. W środku nory znajduje się komora (większe pomieszczenie), gdzie lisy odbywają cieczkę i suka szczeni się. Nora ma wiele bocznych korytarzy. Lisy mają zwykle kilka nor, przy czym jedne stanowią ich stałą siedzibę, a inne dają im tylko chwilowe schronienie w niebezpieczeństwie lub w czasie niepogody.

Lis jest leniwy w kopaniu nor i dlatego często korzysta z nor borsuczych, a nawet zamieszkuje razem z nim (czasami wypędza borsuka).

Czym żywi się lis?

Lis jest mięsożerny. Główne jego pożywienie stanowią myszy, ale zjada także żaby, jaszczurki, ryby, raki, ptaki, jaja ptasie, króliki, zające, a nawet, jak się zdarzy, to i koźlaka. Nie gardzi również padliną. Ponadto zjada jagody i owoce (gruszki, jabłka) oraz ślimaki, dżdżownice i larwy chrząszczy.

Lis pełni w lesie funkcje sanitarne (sanitariusz). Spośród zwierzyny łownej chwyta bowiem przede wszystkim sztuki chore i słabe. Lisica w okresie karmienia młodych wyrządza duże szkody wśród zdrowej zwierzyny, głównie młodzieży.

Lis żeruje zasadniczo w nocy. Jeżeli jednak nie spodziewa się niebezpieczeństwa, to rozpoczyna polowanie nawet już od południa lub nieco wcześniej (zwłaszcza w zimie, ponieważ trudniej mu jest zdobyć żer).

Największe szkody robią lisy w lecie, kiedy to stare muszą dostarczać żeru młodym. Wtedy zakradają się nawet do zabudowań gospodarczych, aby porwać kurczaka lub złapać oddaloną od zabudowań kurę. Lis swoją zdobycz - upolowaną lub znalezioną padłą - "zarzyna", podobnie jak ryś, odgryzając najpierw łeb. Po nasyceniu się, niektóre kawałki żeru zakopuje "na zapas" i później wraca w to miejsce.

Kiedy jest rozmnoża lisów?

Cieczka lisów odbywa się w styczniu i lutym. Liszka, przygotowując się do cieczki, już w grudniu zaznacza swój rejon śladami zapachowymi (odchody, mocz i wydzielina z gruczołów ogona) na pniach lub kamieniach. Wypędza z tego rejonu inne liszki i młode lisy. W tym okresie nieraz kilka psów lata za sukami, gryząc się między sobą. Sam akt kopulacji następuje przeważnie w norze, gdzie zbiera się nawet kilka psów. Ma on przebieg podobny jak u psów domowych; sczepienie się trwa ok. 20 min. Po okresie cieczki psy odchodzą od liszki.

Liszka pomiata po 7 1/2 tygodniach (51-53 dni), tj. w kwietniu-maju, 4-7 szczeniąt, czasami nawet więcej (do 12 sztuk). Szczenięta rodzą się ślepe i dopiero po 14 dniach otwierają oczy. Suka jest bardzo troskliwą matką i przez pierwsze dni po oszczenieniu się wcale nie wychodzi z nory. Potem wychodzi tylko późnym wieczorem, dla zdobycia żeru. Pies jest dbałym ojcem i znosi młodym żer. W 4-6 tygodniu młode zaczynają wychodzić z nory, aby wygrzewać się na słońcu lub bawić. Młode w ciągu pierwszego miesiąca życia żyją tylko mlekiem matki. W drugim miesiącu matka znosi im myszy, ptactwo i drobną zwierzynę, ucząc je jeść mięso. Przynosząc zaś często żywą jeszcze zdobycz, uczy je polowania.

W końcu lipca liszka razem z młodymi przenosi się z nory w pole, głównie w zboża albo trzciny i zarośla i tam zaprawia je w samodzielnym zdobywaniu pożywienia. Młode (niedoliski) późną jesienią opuszczają rodzeństwo i zaczynają samodzielny żywot. Lis żyje do 15 lat.

Jaki jest tryb życia lisa?

Lis prowadzi bardzo ruchliwe życie. W zasadzie większą część doby kręci się w poszukiwaniu żeru (myszkuje). W norze siedzi tylko wtedy, gdy wypoczywa oraz podczas deszczu, silnego i mroźnego wiatru, zawiei śnieżnej, opadania liści w jesieni, letnich upałów oraz w okresie cieczki. Chroni się także do niej wyczuwając nadejście burzy, w razie niebezpieczeństwa lub gdy jest niepokojony przez zbieraczy grzybów i jagód.

W pogodny dzień lis wypoczywa na powierzchni ziemi, wśród krzaków, wysokich traw lub kamionek.

W zdobywaniu żeru jest bardzo wytrwały i czujny. Długo wysiaduje przy mysiej norze, a pisk myszy słyszy nawet z dużej odległości (100 m). Lis poluje w dwojaki sposób: cichym podchodzeniem lub na czaty. W pogoń za zdrową zwierzyną na ogół się nie udaje.

Lis jest bardzo ostrożny i nawet pewną zdobycz porzuci, jeżeli dostrzeże jakieś niebezpieczeństwo dla siebie. Ma nadzwyczaj dobry słuch i wiatr. Nawet z odległości kilkuset metrów złapie odwiatr człowieka lub zwierzyny (wyłożonej padliny). Wzrok ma raczej słaby, dostrzega przede wszystkim przedmioty ruchome (podobnie jak zając).

Lis chodzi zwykle wolno (sznuruje), węsząc z nisko opuszczonym łbem. Od czasu do czasu tylko rozgląda się, umie jednak biegać szybko (dyndować) i zręcznie kluczyć wśród krzaków. Stara się chodzić stale w ukryciu i osłonie zarówno w lesie (od gęstwiny do gęstwiny), jak i w polu, korzystając z rowów, bruzd, krzaków, wysokich traw, upraw i innych osłon. Ślad lisa jest podobny do śladu małego psa, z tą jednak różnicą, że odciski są niewielkie, bardziej podłużne. Ślad sznurującego lisa układa się w linii prostej, w równej odległości poszczególnych odcisków od siebie, jak paciorki.

Jakie głosy wydaje lis?

Lis szczeka podobnie jak pies, ale głosem krótkim, o wyższej tonacji. Szczekanie słyszy się najczęściej w okresie cieczki. Głosem tym przywołują się liszka i pies. Również szczekaniem liszka ostrzega młode przed niebezpieczeństwem. Lisy szczekają też podczas walki między sobą lub z psem domowym. Lis także mruczy przy zabawie oraz przed atakiem w walce.

Jakie są sposoby polowania na lisa?

Polowanie na lisa odbywa się: z psami, na zasiadkę, na wab, z nagonką, z fladrami. Prawo Łowieckie zezwala na polowanie na lisy także w czasie od zachodu do wschodu słońca, tj. w nocy. Na lisy wolno polować od 1 soboty przed 1 września do końca lutego.

Polowanie z psami-norowcami polega na tym, że do lisiej nory wpuszcza się psa (foksteriera lub jamnika), który je stamtąd wypłasza. Ten sposób polowania najlepiej udaje się w styczniu i lutym, w okresie cieczki, kiedy lisy siedzą w norach.

Polowanie na zasiadkę polega na czatowaniu na lisa wychodzącego na żer, który się specjalnie wykłada jako przynętę (padlinę, odpady ryb itp.). Robi się to w ten sposób, że padlinę przeciąga się po lesie, gdzie lis ma ostoję, a następnie w najbardziej dogodnym do strzału miejscu koło ambony lub innego stanowiska pozostawia się ją. Zasiadkę urządza się wieczorem lub rano. Dobre efekty daje takie polowanie w pełni księżyca na śniegu. Niektórzy myśliwi wyciskają z ustrzelonego lisa mocz wokół swego stanowiska w promieniu 6-10 m, co tłumi zapach człowieka i stanowi przynętę, gdyż pozoruje obecność innego lisa.

Polowanie na wab polega na tym, że myśliwy naśladuje kniazienie zająca lub pisk myszy, zwabiając w ten sposób lisa do siebie. Ten rodzaj polowania stosuje się nad wieczorem lub rano, w mglisty dzień jesienny lub w zimie na śniegu. Po strzeleniu lisa nie należy go podnosić, ale dłuższy czas odczekać, bo może przyjść następny.

Polowanie z nagonką ma zastosowanie tam, gdzie lisy występują w większym skupieniu. Mioty, w których jest spodziewany lis, należy brać najpierw, ażeby strzałami w sąsiedztwie nie spłoszyć lisów. Nagonka i myśliwi powinni podejść do takiego miotu po cichu, gdyż czujny lis wyjdzie z miotu. Lis ruszony przez nagonkę daje się pędzić w określonym kierunku, idąc przez największy gąszcz i unikając szczególnie przestrzeni otwartych.

Polowanie z fladrami polega na tych samych zasadach, co kiedyś polowanie z fladrami na wilki. Fladry do polowania na lisy są takie same. Zakłada się je jednak niżej, w ten sposób, aby prawie dotykały ziemi lub śniegu. Jeżeli sznury są dobrze założone, lis nie przejdzie pod nimi i będzie nawet kilkakrotnie obchodził miot wokoło. Dobrze jest po ofladrowaniu miotu pozatykać wloty jam lisich, żeby lisy nie mogły się tam schronić. Jamy zatyka się w słotne noce około godziny 24, a w pogodne o godzinie 21-22. Nory zatyka się kołkiem lub gałęziami.

Lis skutecznie postrzelony w czasie ucieczki podnosi ogon do góry. Do strzelonego lisa należy podchodzić ostrożnie i z załadowaną bronią, bo czasami przy zbliżeniu się myśliwego nagle podnosi się i ucieka albo ugryzie w wyciągniętą rękę. Lisa dobija się uderzeniem kija w nasadę nosa lub w gardło.

Jak rozpoznaje się chorego lisa?

Lis jest często nosicielem wścieklizny, choroby bardzo niebezpiecznej dla ludzi i zwierząt. Lis chory jest osowiały, chodzi z opuszczonym łbem, pozbawiony uczucia strachu przed człowiekiem; pozwala czasami nawet się głaskać albo rzuca się na człowieka, psa lub kota. Ugryzienie przez wściekłego lisa powoduje śmiertelne zagrożenie lub bolesną kurację. Wirus wścieklizny znajduje się w ślinie chorego zwierzęcia. Chory lis powinien być niezwłocznie odstrzelony i dostarczony do stacji sanitarno-epidemiologicznej w plastikowym worku.